Jaki wpływ ma pracownik na rekompensatę za nadgodziny i pracę w dniu wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy?
Za pracę w godzinach nadliczbowych Kodeks pracy przewiduje dwa sposoby rekompensaty – dodatkowym wynagrodzeniem lub w naturze, czyli przez udzielenie czasu wolnego od pracy.
Czas wolny za nadgodziny
W przypadku czasu wolnego pracownik może mieć swój udział w podejmowaniu takich decyzji, gdyż może zawnioskować o czas wolny, który wykorzysta na dowolny cel. Wniosek o udzielenie czasu wolnego za nadgodziny musi mieć formę pisemną, powinien zawierać wskazanie, jakie nadgodziny będą odbierane, oraz termin wnioskowanego wolnego. Wniosek ten nie jest wiążący dla pracodawcy, ale odmowa udzielenia czasu wolnego będzie oznaczała konieczność wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny lub oddania czasu wolnego w proporcji 1:1,5 przez pracodawcę.
UWAGA
Czas wolny za godziny nadliczbowe może być odbierany w postaci całych dni lub pojedynczych godzin (także w trakcie dnia), a co ważne: przepisy nie regulują maksymalnego terminu odbioru, co oznacza, że czas wolny może być odebrany także po zakończeniu okresu rozliczeniowego, jeśli pracownik wcześniej złoży stosowny wniosek w tym zakresie.
Taka forma rekompensaty jest najtańsza z punktu widzenia ekonomicznego, a więc pracodawcy najczęściej akceptują wnioski pracowników, gdyż nie chcą ponosić dodatkowych kosztów nadgodzin.
Dzień wolny za pracę w tzw. wolną sobotę
W przepisach o czasie pracy obowiązuje zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, co oznacza, że poza ustawowo wolnymi od pracy niedzielami pracownicy powinni mieć jeszcze jeden dzień wolny od pracy w tygodniu. Dniem wolnym jest najczęściej sobota, chociaż słowo „sobota” nie występuje w żadnym przepisie Kodeksu pracy – ustawa konsekwentnie posługuje się sformułowaniem „dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy”. Takim dniem może być zatem każdy dzień w tygodni poza niedzielą. Praca dodatkowa w takim dniu wymaga, by pracodawca udzielił zatrudnionemu innego dnia wolnego od pracy do końca okresu rozliczeniowego, co powinno nastąpić w terminie uzgodnionym z pracownikiem. Tak więc w tym przypadku, inaczej niż w przypadku pracy w niedziele i święta, pracodawca nie może narzucić pracownikowi terminu odbioru dnia wolnego od pracy. Co więcej: dzień wolny przysługuje pracownikowi także za krótką pracę w sobotę gdyż przyjęto, że narusza to 5-dniowy tydzień pracy.
PRZYKŁAD
Pracownik jest zatrudniony w systemie podstawowym w 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym i wykonuje pracę od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 16:00, a więc soboty są dla niego dniami wolnymi z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy. Pracownik musiał wykonywać pracę w jedną z wolnych sobót przez 2 godziny, a więc ma w zamian prawo do całego dnia wolnego, którego termin może przypadać do końca okresu rozliczeniowego. Pracodawca musi z nim uzgodnić termin tego dnia wolnego.
Podstawa prawna:
- art. 129 § 1, art. 1512, art. 1513 Kodeksu pracy.
